Օգոստոսի 26-ին` ինքնահռչակ Դոնեցկի և Լուգանսկի ժողովրդական հանրապետությունների տարածքներ այցելելուց մեկ օր անց, Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի առաջին տեղակալ Սերգեյ Կիրիենկոն Դոնբասի ուսուցիչների սեմինարին ներկայացված հեռուստաուղերձում ասել էր. «Ես գիտեմ մարդկանց տրամադրությունները, տեսնում եմ սոցիոլոգիայի արդյունքները և հասկանում եմ, որ հանրաքվեի որոշումն, իհարկե, լինելու է միանշանակ [Ռուսաստանին միանալու օգտին]»:
Սակայն, Կրեմլին մոտ կանգնած երեք աղբյուրներ Meduza լրատվականին, որը Ռուսաստանում ներկայումս համարվում է ընդդիմադիր և օտարերկրյա գործակալ, հայտնել են` Կիրիենկոն Դոնբաս ուղևորվելիս հատուկ վերահսկողության տակ է վերցրել քվեարկության նախապատրաստման գործընթացը:
Ինչպես ավելի վաղ հայտնել էր նույն լրատվականը, Ուկրաինայի դեմ լայնամասշտաբ պատերազմի բռնկումից անմիջապես հետո հենց Կիրիենկոն էր դարձել Դոնբասի ինքնահռչակ հանրապետությունների, ինչպես նաև Ուկրաինայի Խերսոնի և Զապորոժիեի շրջանների ոչ պաշտոնական կուրատորը, որոնք պատերազմի մեկնարկից հետո օկուպացվել էին ռուսական զորքերի կողմից։
Meduza-ի զրուցակիցներից մեկը պարզաբանելով ՌԴ նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալի վերջին այցը ինքնահռչակ հանրապետություններ` նշել էր. «Նա պետք է համոզվեր, որ եթե դրանք [հանրաքվեները] պետք է անցկացվեն մոտ ապագայում, դրա համար ամեն ինչ արդեն պատրաստ է»։
Օգոստոսի 27-ի նույն հրապարակային ելույթում Կիրիենկոն, չնշելով հստակ աղբյուրներ, հայտարարել էր, որ իր տեղեկություններով, Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետությունում և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունում բնակիչների 91-92%-ը կողմ է Ռուսաստանին միանալուն, իսկ Խերսոնի մարզում և Զապորոժիեի` 75-77%-ը։
Անկախ վիճակագրություն, որը կներկայացնի նշյալ տարածքների բնակիչների կարծիքը, ներկայումս գոյություն չունի: Սակայն, ինչպես ավելի վաղ հայտնել էր Meduza-ն, Ռուսաստանի կողմից օկուպացված ուկրաինական շրջաններում Կրեմլի հրահանգով փակ հարցումներ են անցկացվում։ Դրանց արդյունքները դժվար թե դուր գան Ռուսաստանի իշխանություններին։ Օրինակ, օգոստոսի սկզբին, ըստ այդ փակ հարցումների, Զապորոժիեի և Խերսոնի շրջանների բնակիչների միայն 30%-ն է կողմ արտահայտվել Ռուսաստանի Դաշնությանը միանալուն։ Մոտավորապես նույնքան հարցվածներ աջակցել են Ուկրաինայի կազմում այդ տարածքների պահպանմանը։ Մնացած հարցվածները «դժվարացել են պատասխանել»։
Կրեմլին մոտ կանգնած Meduza-ի աղբյուրներից մեկը բացատրել է, որ այս հարցումների տվյալները «կարող են չհակասել» Կիրիենկոյի հայտարարություններին. նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալը, իբր նշել է «ռուսամետ տրամադրություն ունեցող բնակիչների» տոկոսը, ոչ թե ողջ բնակչությունից, այլ միայն նրանցից, ովքեր հստակ պատրաստվում են մասնակցել հանրաքվեին։
Միևնույն ժամանակ, դեռևս հստակ որոշված չէ այն օրը, թե երբ է Կրեմլը պատրաստվում անցկացնել այդ հանրաքվեները։
Ավելի վաղ նշվել էր նաև այն մասին, որ Ռուսաստանի իշխանությունները ցանկանում են դրանք միաժամանակ անցկացնել օկուպացված բոլոր տարածքներում (ներառյալ ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն) սեպտեմբերի 11-ին Ռուսաստանի Դաշնությանը միասնական քվեարկության օրը: Օգոստոսի վերջին «Верстка» հարթակը (գործարկվել է պատերազմից հետո ռուս անկախ լրագրողների կողմից), վկայակոչելով Կրեմլին մոտ կանգնած սեփական աղբյուրներին, նշել էր մեկ այլ հավանական ամսաթիվ՝ սեպտեմբերի 14-ը:
Նախագահի աշխատակազմին մոտ կանգնած Meduza-ի երկու աղբյուրներ հաստատել են, որ այս ամսաթիվը քննարկվում է նաև Կրեմլում։ Սակայն պետք է նշել, որ ներկայումս ռուսական բանակը և ԴԺՀ աշխարհազորայինները վերահսկողություն ունեն Դոնեցկի մարզի միայն 60 %-ի վրա, իսկ սեպտեմբերի 14-ին դժվար թե հասցնեն օկուպացնել մարզի մնացած հատվածները:
Այս պատճառներով, ըստ Meduza-ի, Կրեմլն այժմ դիտարկում է հանրաքվեների անցկացման մի քանի տարբերակներ։ Դրանցից հիմնականները երկուսն են.
- Սեպտեմբերին կամ հոկտեմբերին հանրաքվեներ անցկացնել Ուկրաինայի Խերսոնի և Զապորոժիեի շրջանների օկուպացված տարածքներում, իսկ ուշ աշնանը` ԼԺՀ-ում և ԴԺՀ-ում:
- Անցկացնել բոլոր հանրաքվեները միասին, բայց ավելի ուշ ժամանակաշրջանում. Կրեմլը հույս ունի, որ ուշ աշնանը հնարավոր կլինի ամբողջությամբ գրավել Դոնեցկի մարզը:
Ներխուժման սկզբնական ամիսներին, ինչպես բազմիցս նշվել է, Կրեմլը ակնկալում էր «միավորման շուրջ» հանրաքվեներ անցկացնել արդեն 2022 թվականի մայիսին, սակայն ռազմաճակատում գործողությունների երկարաձգման հետևանքով այդ ժամկետը հետաձգվեց մինչև սեպտեմբեր:
Նախագահի աշխատակազմին մոտ կանգնած Meduza-ի երկու աղբյուրների խոսքերով` Կրեմլի ներքին քաղաքականության վարչությունն անգամ արդեն ստուգումներ է սկսել հանրաքվեների համար ընտրական հանձնաժողովների անդամների ցուցակների հետ կապված։ Նույն աղբյուրները նաև նշել են, որ Խերսոնի և Զապորոժիեի շրջանների օկուպացված տարածքներում «գրեթե ամեն ինչ պատրաստ է» հանրաքվեի համար։ Միևնույն ժամանակ, Կրեմլի աղբյուրները նշում են, որ «այս շրջանների ռուսամետ բնակիչները անհանգստացած են» (հատկապես Խերսոնին հակահարված տալու Ուկրաինայի փորձերի ֆոնին) և ցանկանում են, որ հանրաքվեները հնարավորինս արագ անցկացվեն։
«Խերսոնում և Զապորոժիեում մարդիկ շատ անհանգստացած են։ Իսկ եթե Ռուսաստանը հեռանա նրանցից, Ուկրաինան վերադառնա, և նրանք ենթարկվեն ռեպրեսիաների՝ Ռուսաստանի իշխանությունների հետ համագործակցելու համար։ Պետք է նրանց ցույց տալ, որ դա այդպես չէ»,-ասել է աղբյուրներից մեկը լրատվականին:
Ինքնահռչակ հանրապետություններում, ըստ նախագահի աշխատակազմի, նրանք, իբր, նույնպես հանդես են գալիս վաղաժամ քվեարկության օգտին, սակայն տարբեր պատճառներով. «Բնակիչները և իշխանությունները կարծում են, որ Ռուսաստանին միանալուց հետո բնակավայրերի գնդակոծության ինտենսիվությունը կնվազի, քանի որ Ուկրաինան ռիսկի չի դիմի և գնդակոծության չի ենթարկի Ռուսաստանի կողմից իրենը համարվող տարածքները»:
Անհասկանալի է, թե ինչի վրա է հիմնված այս կարծիքը. Ղրիմը, որը դեռ 2014 թվականին «Ռուսաստանին միանալու» հանրաքվե անցկացրեց, վերջին շաբաթների ընթացքում պարբերաբար ենթարկվել է ռմբակոծության:
Բացի այս, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի բնակիչները հույս ունեն, որ Ռուսաստանի Դաշնության կազմ մտնելուց հետո հանրապետություններում կավարտվի մոբիլիզացիան, որն այնտեղ շարունակվում է սեպտեմբերից։ Ինչպես բացատրել էր 2022 թվականի օգոստոսին Դոնբասում սոցհարցումներ իրականացրած քաղտեխնոլոգներից մեկը, հանրապետությունների բնակիչները հաճախ դատողություններ են անում նման կերպ. «Մեզ մոտ մոբիլիզացիա է, և փողոցներում տղամարդ չկա: Իսկ Ռուսաստանում նման բան չկա։ Ուստի եկեք հնարավորինս շուտ հանրաքվեներ անցկացնենք, որ մեզ մոտ էլ լինի Ռուսաստանի նման»:
Այնուամենայնիվ, ի տարբերություն Խերսոնի և Զապորոժիեի շրջանների, որտեղ դեռ հուլիսին փողոցներում հայտնվեցին միանալու կոչեր պարունակող պաստառներ, ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում գործնականում քարոզչություն չի իրականացվում Ռուսաստանի Դաշնությանը միանալու օգտին քվեարկելու համար: Meduza-ի աղբյուրների խոսքերով, Դոնբասի տարածքում հանրաքվեների շուրջ քարոզչությունը կսկսվի այն ժամանակ, երբ դրա համար հստակ ժամկետ նշանակվի:
«Այդ Խերսոնում և Զապորոժիեում է, որ մարդկանց պետք է ինչ-որ բանում համոզեն Ռուսաստանի մասին։ ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում դրա անհրաժեշտությունը չկա, քանի որ այնտեղ վաղուց Ուկրաինան չկա, այնտեղ բավական կլինի «Միասին Ռուսաստանի հետ» կարգախոսը»,-ասել է լրատվականին աղբյուրներից մեկը:
Նախագահի աշխատակազմին մոտ կանգնած երեք աղբյուրներ էլ նշել են, որ նախընտրական քարոզարշավներում Կրեմլի վաղեմի գործընկեր՝ «ИМА-Консалтинг» խումբը, այժմ պատասխանատու է հանրաքվեների քարոզարշավի համար:
Ըստ «Проект»-ի հրապարակման՝ «ИМА-Консалтинг»-ը կարող է կապված լինել նախագահական վարչակազմի ղեկավարի առաջին տեղակալ և Կրեմլի տեղեկատվական բլոկի համադրող Ալեքսեյ Գրոմովի հետ, ինչը հաստատել են Կրեմլին մոտ կանգնած Meduza-ի երեք աղբյուրներ:
«Եթե վերջին տարիների ընկերությունները իսկապես մրցկացային լինեին, ապա այն թեկնածուների համար, որոնց առաջ էր մղում «ИМА»-ն, դժվար կլիներ: Իսկ այնպես, ի՞նչ տարբերություն, թե ինչ տեխնոլոգներ են աշխատում»:
Ընկերության հետ համագործակցող քաղտեխնոլոգներից մեկը նկարագրում է ընկերության ոճը՝ բացատրելով, որ այն հաճախ է «փողոցից մարդկանց» հավաքագրում, այլ ոչ թե փորձառու մասնագետների՝ քարոզարշավներին ուղեկցելու համար: Նա հավելում է, որ, իր տեղեկություններով, քաղտեխնոլոգների մոտեցումներն աշխատելու վերաբերյալ հիմա էլ չեն փոխվել: «ИМА-Консалтинг»-գործադիր տնօրեն Վարդան Սարկիսովը Meduza-ին ասել է, որ ինքը «ոչինչ չի մեկնաբանում մամուլին»։
Օգոստոսի 31-ին Insider-ի «կառավարական նախագիծ» հրապարակման մեջ նշվում էր, որ ԴԺՀ-ում հանրաքվեի քարոզարշավը պետք է սկսվեր դեռ հունիսին։ Փաստաթղթում չի նշվում պլեբիսցիտի ամսաթիվը։ Այդ հրապարակումը պարունակում է «PR արշավի հայեցակարգ»՝ ուղղված ԿԺԴՀ-ի միանալուն Ռուսաստանին, որը պարունակում է, օրինակ, «Մեր ընտրությունը Ռուսաստանն է», «Իմ տունը Ռուսաստանն է», «Դոնբասը ընտրում է աշխարհը» կարգախոսները։ Ցուցադրությունը պարունակում է «PR արշավի հայեցակարգ»՝ ուղղված Ռուսաստանին ԴԺՀ-ին միանալուն, որը պարունակում է, այնպիսիս կարգախոսներ, ինչպիսիք են օրինակ` «Մեր ընտրությունը Ռուսաստանն է», «Իմ տունը Ռուսաստանն է», «Դոնբասը ընտրում է խաղաղությունը» կարգախոսներ։
Բացի այդ, ներկայացված փաստաթղթի համաձայն` ԴԺՀ բնակավայրերում ընտրական հանձնաժողովների աշխատանքները վերահսկելու են Ռուսաստանի շրջանային ընտրական հանձնաժողովների ղեկավարները, որոնք իրենց վրա հովանավորչական պարտավորություններ են վերցրել ինքնահռչակ հանարապետությունների քաղաքներում:
Նախագահի աշխատակազմին մոտ կանգնած Meduza-ի աղբյուրներից մեկը պնդում է, որ այս փաստաթուղթը, հավանաբար, պատրաստվել է Ռուսաստանի Դաշնության Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի համար, և այն տեղեկությունը, որ տարածաշրջանային հանձնաժողովների ղեկավարները դառնալու են Դոնբասի հանձնաժողովների համադրողներ, «համապատասխանում է իրականությանը»:
«Բայց տեղական [ընտրական հանձնաժողովների անդամները] նստելու են անմիջապես ընտրատեղամասերում»,- հավելել է աղբյուրը:
ՌԴ նախագահի աշխատակազմում ցանկանում են հանրաքվեն անցկացնել ճիշտ այն ոճով, ինչպես դա արվել էր թվականին Ղրիմի բռնակցման ժամանակ: Նախագահի աշխատակազմին մոտ կանգնած Meduza-ի աղբյուրը նշել է, որ քվեարկության օրը կբացվեն ոչ թե առավելագույն հնարավոր թվով ընտրատեղամասեր, որոնք հարմար կլինեն ընտրողների համար, այլ սահմանափակ թվով: Այդ պատճառով աշխատող հանձնաժողովներում քվեարկել ցանկացողների հերթեր են գոյանալու, «մասնակցություն ցուցաբերելու ցանկացողների շատ լավ պատկեր կստեղծվի»։ Ըստ աղբյուրի` այս պատկերը հարմար կլինի հեռուստատեսային նյութերի համար, քանի որ «դրանք դիտողները կտեսնեն, որ մեծ թվով մարդիկ են մասնակցում դրանց»:
